Análise da sinistralidade e as súas causas nas Obras menores: Propostas de actuación. Informe do Grupo de Traballo da Construción, da Comisión Nacional de Seguridade e Saúde no Traballo (CNSST).12-03-2016 - Gabinete Técnico Confederal de Saúde Laboral - Boletín CIG-Saúde Laboral Núm. 18As Obras menores a pesares da súa pequena contía, curta duración e ausencia de proxecto, implican con frecuencia traballos de alta perigosidade que arroxan cifras de sinistralidade altamente preocupantes. Sinistralidade que aparece asociada á falta de cumprimento por parte das empresas implicadas das súas obrigas en materia de PRL e dunha inaxeitada xestión da seguridade na saúde neste tipo de obras. |
---|
Así con data 9 de abril do ano 2014 constituíuse, no seo do grupo de traballo da Construción da Comisión Nacional de Seguridade e Saúde no Traballo (CNSST), o subgrupo de traballo de Análise da sinistralidade e as súas causas en obras menores (SGT), co obxectivo de identificar os elementos críticos en relación aos riscos de seguridade e saúde aos que están sometidos os/as traballadores/as que executan este tipo de obras, co gallo de determinar as accións prioritarias destinadas a mellorar a súa seguridade.
Non existindo polo de agora unha definición de obra menor que describa con exactitude os elementos conceptuais que a delimitan, atendendo ao sentido común e a experiencia, así como ás referencias proporcionadas polas normas urbanísticas, podemos estabelecer que “unha obra menor é unha obra de pequeñas dimensións, pouca contía económica e curta duración, que se desenvolve cun número reducido de traballadores/as e non afecta a elementos estruturais que conleven unha especial responsabilidade”.
O SGT para a realización da caracterización da sinistralidade procedeu a obter información sobre os datos de accidentes graves e mortais acontecidos en obras menores, que foron investigados polas CCAA do ano 2010 ao primeiro semestre do ano 2014, accidentes referidos a obras de construción realizadas fóra das instalacións propias das empresas, dunha pequena contía e que non afectaban a elementos de especial responsabilidade nin esixían proxecto para a súa tramitación.
Como resultado da análise realizada destaca notablemente o feito de que, un 61% dos accidentes de traballo graves ou mortais foron consecuencia de caídas en altura, dato este que debido a que o resto das causas tiveran unha incidencia porcentual inferior ao 5%, determinaron que a análise de esta forma de accidente centrara o desenvolvemento deste estudio.
Resultados máis destacados obtidos da análise realizada sobre os accidentes de traballo acontecidos por caídas en altura nas obras menores |
Un 26% dos AT afectou a traballadores/as clasificados/as na ocupación de peóns da construción e da minería. |
Un 35% dos/as traballadores/as accidentados/as non recibira formación en PRL segundo o V Convenio colectivo xeral do sector da construción, e nun 37% dos/as traballadores/as non consta a información. |
Un 75% dos/as traballadores/as accidentados pertencían a empresas dos CNAE 41-43. |
Un 67% das empresas tiñan menos de 10 traballadores/as e un 51% menos de 6 traballadores/as. |
No 53% dos accidentes non existía documentación de Prevención dos Riscos Laborais na obra, e no 34% non consta esa información. |
Nun 46% dos casos os traballos que realizaban os/as traballadores/as accidentados/as eran de rehabilitación. |
No 72% dos accidentes non se tiñan adoptado nin implantado medidas preventivas. |
Causas máis frecuentes das caídas en altura en obras menores, expresadas en porcentaxe en relación ao total de accidentes |
No 32% dos casos, ausencia/deficiencia de proteccións colectivas fronte ás caídas en altura. |
No 30% dos casos, non identificación dos riscos que deron lugar ao accidente. |
No 23% dos casos, métodos de traballo inadecuados. |
No 21% dos casos, inexistencia ou insuficiencia dun procedemento. |
No 16% dos casos, falta de seguridade estrutural ou falta de parámentos. |
No 15% dos casos, non utilización dos equipos de protección individual obrigatorios postos a disposición pola empresa. |
No 14% dos casos, formación e/ou información inadecuada ou inexistente sobre a tarefa a desenvolver. |
No 13% dos casos, método de traballo inexistente. |
Dos datos obtidos da descrición dos accidentes segundo consta nas investigación realizadas:
Practicamente a metade dos accidentes de traballo producíronse por caídas dende unha cuberta, e o resto maioritariamente dende unha escaleira ou dende unha plataforma ou estada.
O 77% das empresas ás que pertencían os/as traballadores/as accidentados/as tiñan como modalidade preventiva Servizos de Prevención Alleos (SPA).
Nun 35% dos accidentes nin tan sequera se tiña realizado a apertura do centro de traballo, e nun 59% dos casos non constaba a información.
Da análise dos datos obtidos no seu conxunto derívase:
O descoñecemento que tiñan moitas das empresas que realizaban estas obras menores, sobre as súas obrigas en materia de prevención de riscos laborais, o que finalmente implicaba unha insuficiente planificación dos traballos a realizar.
A existencia dun importante nivel de “intrusismo” de empresas adicadas a este tipo de obras, que compiten a un baixo custo económico á vez que carecen da estrutura preventiva necesaria e realizan unha xestión manifestamente insuficiente da PRL.
A dificultade existente para achegar ás pequenas empresas a información sobre as súas obrigas preventivas, os requirimentos técnicos esixibles e as súas responsabilidades en materia de prevención de riscos laborais.
Como consecuencia das análises realizadas da accidentalidade neste tipo de empresas adicadas á realización de obras menores, e da experiencia acumulada en materia preventiva, o SGT considera que os puntos críticos en materia de seguridade e saúde laboral para a realización destes traballos son os seguintes:
PUNTOS CRÍTICOS:
a) Elevada sinistralidade asociada ao incumprimento das obrigas en materia de PRL das empresas contratistas.
b) Insuficiente implicación dos promotores na necesaria integración da PRL na fase de concepción e contratación dos traballos, o que pode supor a contratación de empresas con insuficiente estrutura e deficiente capacidade de xestión preventiva para executar os traballos encomendados.
c) Dificultade para divulgar información sobre as obrigas, aspectos técnico preventivos e toma de conciencia das súas responsabilidades en PRL, debido tanto ás características como á tipoloxía dos traballos que realizan estas empresas.
d) A maior parte dos AT en obras menores prodúcense por golpes sobre ou contra, resultado dunha caída do/a traballador/a. A maior parte destas caídas prodúcense dende unha cuberta, unha escaleira ou dende unha estada ou plataforma, durante a execución de traballos de reparación, montaxe ou desmontaxe, mantemento ou limpeza.
Principalmente estes AT prodúcense:
- Durante o ascenso ou descenso das cubertas mediante escaleiras de man fixas ou estadas, realizado dun xeito inadecuado.
- No desprazamento por cubertas fráxiles en mal estado ou cunha pendente elevada e sen protección perimetral.
As causas principais destes AT son: a non identificación dos riscos que finalmente desembocan no accidente, a falta de métodos de traballo e a inexistencia ou deficiencia das proteccións colectivas fronte ás caídas en altura.
a) Unha elevada porcentaxe dos/as traballadores/as accidentados por caídas en altura non recibiran a formación obrigatoria en materia de prevención de riscos laborais.
ACCIÓNS PRIORITARIAS
Co obxecto de reducir a sinistralidade nas obras menores e tendo en conta a causalidade deste tipo de AT, o SGT propón o fomento das seguintes accións prioritarias:
a) Desenvolvemento de actividades divulgativas e de sensibilización co gallo de concienciar ás empresas que realizan obras menores sobre as súas obrigas en prevención e a necesidade de incrementar a súa cultura preventiva.
b) Realización dunha análise específica das obras menores con traballos en cubertas que inclúa o acceso ás mesmas con equipos de traballo, co obxecto de identificar aspectos concretos susceptibles de mellora en materia de seguridade e saúde no desenvolvemento destes traballos, que cando menos deberían centrarse nos seguintes aspectos:
Recomendación de accións prioritarias a realizar |
Deseño de edificacións considerando os aspectos de seguridade que afectan aos traballadores/as durante a reparación e mantemento dos mesmos. |
Verificación da seguridade estrutural do elemento soporte dende o que se vai traballar. |
Axeitada selección dos equipos de traballo. |
Aplicación de procedementos de traballo seguros. |
Incorporación de novas técnicas e tecnoloxías para a protección contra as caídas en altura. |
Seguimento, supervisión e control dos traballos realizados. |
Identificación de posibles eivas normativas. |
Revisión dos documentos técnicos existentes. |
Elaboración de novos documentos técnicos e divulgativos dirixidos ás empresas que realizan este tipo de traballos. |
Por outra banda, no marco do presente informe do SGT aprobado polo pleno da Comisión Nacional de Seguridade e Saúde no Traballo (CNSST), no ANEXO II recóllese un recordatorio das obrigas legais que en materia preventiva teñen promotores e contratistas para garantir a seguridade e a saúde dos/as traballadores/as, neste caso tamén na execución de obras menores, a saber:
PROMOTOR |
Recabar e transmitir ao contratista información sobre os riscos e as medidas preventivas adoptadas na obra (especialmente en relación co emprazamento e concorrencia de empresas e traballadores/as autónomos), así como as medidas de emerxencia a aplicar. |
Designar aos técnicos/as competentes para dirixir, executar, coordinar e supervisar a obra. A designación do/a Coordinador/a de Seguridade e Saúde na fase de execución é preceptiva sempre que interveñan na obra máis dunha empresa ou unha empresa e traballadores/as autónomos/as o diversos traballadores/as autónomos/as. |
Realizar a coordinación e supervisión das condicións de seguridade e saúde na obra en cumprimento da lexislación aplicable. |
CONTRATISTA |
Apertura do centro de traballo previo comezo da obra (Orde TIN/1071/2010) acompañada da correspondente avaliación específica de riscos. |
Estabelecemento dos procedementos de traballo seguro (que, quen e como se van realizar as tarefas), incluíndo as medidas de protección colectiva e individual axeitadas á obra. |
Cumprir e facer cumprir aos subcontratistas e traballadores/as autónomos/as as medidas de seguridade e saúde estabelecidas nos procedementos de traballo. |
Informar e formar aos traballadores/as en materia preventiva segundo o V Convenio Colectivo do sector da Contrución, prohibindo a peóns auxiliares e aprendices realizar traballos en altura sobre equipos, medios auxiliares ou elementos provisionais. |
Inscribirse no REA e dilixenciar un Libro de Subcontratación se procede segundo a Lei 32/2006 |
Nomear recursos preventivos cando sexa esixible pola normativa de aplicación. |