Co financiamento de:
/ Portada / Datos estatísticos

Extracto da Memoria da Fiscalía Xeral do Estado 2019: Sinistralidade Laboral

24-09-2020 - FISCALÍA XERAL DO ESTADO

A Memoria recolle a actividade do Ministerio Fiscal durante o ano anterior á súa publicación, así como a evolución da criminalidade, a prevención do delito e as reformas convenientes para unha maior eficacia da Xustiza. Tamén contén as observacións que as Fiscalías dos distintos órganos elevan á Fiscalía Xeral do Estado. Neste artigo transcribimos algunhas das cuestións significativas desta memoria en relación ás actuacións da Fiscalía en relación á Sinistralidade Laboral e especialmente á Unidade Especializada de Sinistralidade Laboral.

SINISTRALIDADE LABORAL

1 Introdución

En canto á sinistralidade laboral que aquí nos ocupa, non resulta unha tarefa doada compendiar nestas liñas cal foi a actividade desenvolvida, tanto pola Unidade Especializada de Sinistralidade Laboral, como pola rede de delegados durante o ano 2018.

Convén destacar, en primeiro lugar, a redución dos tempos de espera na instrución dos procedementos de sinistralidade laboral. Ata fai relativamente pouco tempo era impensable que un importante número de procedementos puidesen ser investigados e cualificados no mesmo ano da súa apertura. Iso, sen dúbida, é o reflexo do esforzo desenvolvido polas seccións especializadas.

A pesar destas boas sensacións, tamén existen cuestións que si envolven dunha certa preocupación a esta Unidade, como a dificultade da aplicación do novo «Baremo de tráfico» que, aínda con carácter orientativo, é aplicado de forma habitual no cálculo das indemnizacións derivadas dos accidentes de traballo. Aínda que nas xornadas de especialistas de 2017 abordouse a cuestión de forma ampla e profunda, bótase de menos a existencia dunha ferramenta informática que facilite a súa aplicación.

Tamén o tratamento das dificultades que expón a instrución, investigación e cualificación xurídica da enfermidade profesional chama a atención da Unidade Especializada e das seccións de sinistralidade laboral. Por iso, unha parte importante das xornadas para celebrar no 2019 dedicarase a abordar, cunha análise profunda e detallada, todos os problemas, dificultades e dúbidas que a mesma conleva.

Igualmente débese tratar de acadar, aínda sabendo da súa dificultade, que un maior número de comunicacións (accidentes mortais, cualificacións, sentenzas e sobresementos) procedentes das diferentes seccións cheguen á Unidade Especializada. Cada ano, ao confrontar os datos incorporados á aplicación Fortuny coa realidade dos asuntos recibidos (tal e como se apreciará na lectura da presente memoria), obsérvase, nalgúns casos unha, poderiamos denominar, curiosa discrepancia entre os números.

Finalmente hai que destacar o inicio dos primeiros contactos coa Inspección de Traballo en aras á firma dun futuro convenio de colaboración entre ambos os organismos que teña por obxecto a persecución dos delitos contra os dereitos dos traballadores e a Seguridade Social.

2 Evolución da sinistralidade laboral

Como cada ano, este apartado, considerado de especial interese ao mostrar unha radiografía precisa do estado da sinistralidade laboral en España, elabórase sobre a base da estatística de accidentes de traballo, en concreto, sobre o avance correspondente aos meses de xaneiro a decembro de 2018 publicado polo Ministerio de Traballo, Migracións e Seguridade Social, Subsecretaria Xeral Técnica, Subdirección Xeral de Estatística e Análise Sociolaboral. Como se especifica no encabezamento do referido «avance», os datos son extraídos da explotación mensual que a Subdirección Xeral de Estatísticas e Análises Sociolaboral realiza dos partes de accidentes de traballo que lle son notificados a través do sistema Delta, coa condición das Comunidades Autónomas do País Vasco e Cataluña, que dispoñen de procedementos de notificación propios.

Unha primeira lectura das cifras que se conteñen no «avance» non fai senón confirmar a tendencia que vén apuntado estes últimos anos, o denominado efecto «tobogán», xa que se viñeron detectando dende o ano 2013 sensibles oscilacións no ámbito da sinistralidade laboral, atopándonos no momento actual nunha etapa claramente ascendente, iniciada no 2017, que ben pode facerse coincidir coa superación da dura crise económica que arrasou o Estado nos últimos anos.

As cifras que se manexan poderían sufrir algunha pequena oscilación, aínda que, observamos que as relativas ao ano 2017, que tamén podían cualificarse de «provisionais», non sufriron modificación algunha.

O cadro reflicte a evolución da sinistralidade laboral no último quinquenio –anos 2014 a 2018–, o que pode resultar apto para medir un determinado ciclo produtivo, partindo do feito incuestionable da paulatina saída da crise económica que tan fortemente afectou ao emprego no conxunto do Estado.

 

2014

2015

2016

2017

2018

Mortais

454

515

476

484

506

Mancados Graves

3.234

3.479

3.543

3.796

3.917

Mancados Leves

413.689

454.029

476.032

499.469

515.614

Total

417.377

458.023

480.051

503.749

520.037

 

Se se observan as dúas últimas columnas, isto é, as correspondentes aos anos 2017 e 2018, percibimos que as tres categorías analizadas incrementan os seus datos. Así, os accidentes mortais increméntanse en 22, o que supón un ascenso do 4,5 %; os accidentes graves crecen en 121, o que indica unha subida do 3,2 % e, finalmente os leves increméntanse en 16.145, o que supón un ascenso do 3,2 %. Pola súa banda, o aumento dos valores totais reflicte, polos 503.749 accidentes do ano 2017, no 2018 de produciron 520.037, isto é 16.288 máis, o que supón unha subida do 3,2 %.

Cando se efectúa un estudo comparado entre os diversos exercicios que compoñen o quinquenio percíbese como os 506 accidentes mortais acaecidos en 2018 é a segunda cifra máis elevada, moi próxima xa aos 515 do ano 2015. En canto aos accidentes graves, os 3.917 de 2018 é o número máis elevado, superando os do ano 2017, así como os 515.614, que superan igualmente os 499.469 do ano 2017 que, ata o presente, marcaba a cúspide.

No caso de que o estudo comparativo se realice en consideración a cifras globais e con respecto ao resto dos datos do quinquenio, obsérvase que fronte aos 417.377 accidentes existentes no ano 2014 (ano no que as cifras son menores), no ano 2018 producíronse 520.037, o que supón un ascenso de 102.660 accidentes e, en porcentaxe, un incremento do 24,59 %. No caso dos accidentes mortais, fronte aos 454 do ano 2014, en 2018 producíronse 506, é dicir, 52 falecidos máis, o que indica unha porcentaxe do 11,45 %. Detéctase, pois, un aumento notable e constante nas cifras de accidentes laborais.

Finalmente, se o estudo comparativo en canto ao número de falecidos realízase a partir dos datos do ano 2006, data na que se creou a Unidade Especializada de Sinistralidade Laboral, observaremos que fronte aos 966 existente naquela data, pásase aos 506 do ano 2018, é dicir, prodúcese un decrecemento do –47,61 %. En canto aos accidentes graves, fronte aos 8.773 do ano 2006, en 2018 producíronse 3.917, isto é, 4.856 lesionados menos (55,35 %).

Deseguido, a táboa debuxa os índices de incidencia anual dos accidentes de traballo, os cales se calculan (segundo consta no avance que manexamos) como o cociente entre o total de accidentes de traballo ocorridos durante o ano de referencia, multiplicado por cen mil e dividido entre a media mensual de traballadores afiliados á Seguridade Social coas continxencias profesionais por accidentes de traballo cubertas.

 

Mortais

Graves

Leves

Totais

2014

3,3 (+3,1 %)

23,7 (-3,3 %)

3.031 (+3,5 %)

3.058 (+3,5 %)

2015

3,6 (+9,1 %)

23,8 (+0,4 %)

3.162 (+4,3 %)

3.190 (+4,3 %)

2016

3,3 (-8,3 %)

24,4 (+2,5 %)

3.274 (+3,5 %)

3.302 (+3,5 %)

2017

3,20

25,1

3.305,4

3.334 (+0,9 %)

2018

3,24

25,1

3.297,6

3.325,9 (-0,2 %)

 

Os datos incorporados no cadro anterior amosan como no ano 2014 producíanse 3,3 vítimas mortais por cada 100.000 habitantes dados de alta na Seguridade Social e coas continxencias por accidentes laborais cubertas, no ano 2018 son 3,24; aínda que respecto do ano 2017 en que foron 3,20, produciuse un lixeiro ascenso. Un dato para ter en consideración é que mentres no ano 2017 a poboación afiliada era de 15.110.534, no 2018 foi de 15.635.806 traballadores.

Outra forma de estudo da sinistralidade laboral vén referida aos diferentes sectores produtivos onde os mesmos teñen lugar e determinar se, ano tras ano, os sectores máis propensos a accidentes laborais manteñen a súa xerarquía na cúspide da pirámide, ou se van alternando. Así, no ano 2017, o sector que máis accidentes mortais rexistrou foi o de servizos con 247, o segundo foi a industria con 94 falecidos, en terceiro lugar, a construción con 79 e, finalmente, o sector agrario con 64 accidentes mortais. Os datos do ano 2018 amosan o seguinte horizonte: o sector servizos, como vén sendo habitual, encabeza o escalafón con 259 falecidos; séguelle a industria con 90 accidentes mortais, a continuación, a construción con 85 falecidos e, por último, novamente, o sector agrario con 72 accidentes mortais.

A seguinte táboa recolle de forma sistemática estas cifras:

Número de accidentes mortais por sectores no período 2017-2018

 

2017

2018

Agro

64

72

Industria

94

90

Construción

79

85

Servizos

247

259

 

A observación das cifras contidas na anterior táboa pon de relevo que, novamente, o sector servizos volve ostentar o maior número de falecidos, aumentando en 12 (+4,85 %); no segundo chanzo repite o sector industria con 90 accidentes mortais, aínda que diminúen en 4 (-4,25 %); séguelle o sector construción, que volve incrementar as súas cifras en 6 falecidos (+7,59 %), e o cuarto chanzo ocúpao o sector do agro, aínda que incrementa en 8 o número de accidentes mortais (+12,5 %).

Variación en porcentaxe dos índices de incidencia do ano 2018 respecto do 2016 en accidentes mortais por sectores

 

2016-2017

2017-2018

Agro

-6,7 %

+11,1 %

Industria

-1,2 %

-7,0 %

Construción

+17,8 %

-0,7 %

Servizos

-6,7 %

+1,5 %

Total

-2,2 %

-0,2

 

Enténdese necesario realizar dous apuntamentos do anterior cadro. Por unha banda, que o sector da industria é o único no que o índice de incidencia diminúe consecutivamente por segundo ano; en segundo lugar, que o sector da construción, a pesar de incrementar o número de falecidos nun +7,59 %, o seu índice de incidencia diminúe nun –0,7 % debido ao incremento do número de afiliados á Seguridade Social coas continxencias por accidentes de traballo especificamente cubertas.

Seguidamente, e en relación aos accidentes mortais, resulta interesante, e ata necesario, realizar unha serie de consideracións. Globalmente, no ano 2018 producíronse 652 accidentes mortais, dos cales 506 foron en xornada de traballo (dato que manexamos nos anteriores cadros) e 146 in itinere. Dos 506 acaecidos en xornada laboral, 215 tiveron como consecuencia causas estritamente naturais (infartos, derrames cerebrais, etc.), 113 foron como consecuencia de accidentes de tráfico e, o resto, un total de 178, distribúense entre outras causas (golpes, caídas, esmagamentos, amputacións, afogamentos, etc.). Estes datos poñen de manifesto que, se dos 506 accidentes mortais ocorridos no 2018 detráense os 215 que tiveron causas naturais, supón que o número de falecidos ascende a 291. En canto aos 113 falecidos en accidente de tráfico descoñécense cantos puidesen ter a consideración exclusiva de accidentes de tráfico producidos durante a xornada laboral e cantos terían a consideración de accidentes laborais para os efectos contemplados nos artigos 316 e 317 do Código penal –os denominados accidentes en misión–. Estas disquisicións teñen por obxecto tratar de buscar unha explicación respecto á diferenza de falecidos que se computan nas estatísticas elaboradas polo Ministerio de Traballo, Migracións e Seguridade Social e os datos que obran nesta Unidade Especializada de Sinistralidade Laboral sobre o número de falecidos producidos no ano 2018 nos que se incoaron dilixencias previas.

Tamén resulta significativo que dos 506 falecidos, 482 correspondan a homes e 24 a mulleres, o que indica que a mortalidade no posto de traballo durante a xornada laboral recae de forma abafadora sobre a poboación masculina. Esta desproporción tan elevada mantense igualmente nos accidentes in itínere, nos cales 120 foron do xénero masculino e 26 do feminino.

3 Actividade da Unidade Especializada. Relacións coas Seccións Especializadas e Fiscais Delegados. Relacións Institucionais

a) Relacións coas Seccións especializadas e Fiscais Delegados

De acordo coa Instrución 1/2015 sobre algunhas cuestións en relación coas funcións dos Fiscais de Sala Coordinadores e Fiscais Delegados, dende a Unidade da Especialidade da FXE de Sinistralidade Laboral dáse cumprimento ao labor de supervisión de todos os escritos de acusación, sobresementos e sentenzas que remiten os Fiscais Delegados a esta Unidade. O obxecto desta actividade é unificar os criterios xurídicos de actuación de conformidade coa Circular 4/2011 sobre criterios para a Unidade de Actuación especializada do Ministerio Fiscal en materia de Sinistralidade Laboral, para o que se remiten observacións aos Fiscais Delegados que deberán incorporar ás correspondentes carpetillas.

Así mesmo, en cumprimento do establecido no apartado 10 da Instrución 1/2015, esta Unidade realiza un estudo detallado de todas as sentenzas ditadas polas Audiencias Provinciais do noso país en materia de Sinistralidade Laboral, para elaborar un repertorio xurisprudencial sobre os criterios xurídicos seguidos polas audiencias e que se sistematiza por medio dun índice de materias. Devandito repertorio remítese anualmente a todos os Fiscais Delegados.

Froito das comunicacións entre o Fiscal de Sala e os Fiscais Delegados, a Unidade realiza un seguimento dos accidentes mortais incoándose un expediente dende o momento da comunicación do accidente con expresión do Xulgado de Instrución encargado do procedemento, o número de dilixencias previas e o Fiscal asignado. Iso complétase co escrito de acusación e a sentenza. Ademais, o contacto cos Fiscais Delegados é permanente, permitindo resolver as dúbidas ou consultas que expoñen en asuntos de complexidade.

Durante o ano 2018 mantívose a estrutura organizativa das diferentes Seccións de Sinistralidade Laboral, cada unha das cales conta cun Fiscal Delegado á fronte. Cando o volume de traballo así o esixe e en atención a razóns xeográficas, ademais do Fiscal Delegado, a sección componse doutros Fiscais na mesma sede ou ben nas Seccións Territoriais e Fiscalías de Área. O funcionamento interno máis habitual das Seccións é o despacho de asuntos da especialidade con carácter exclusivo, pero non excluínte, o que supón que a Sección asume todos os procedementos da especialidade, pero compaxinándoo co despacho doutras especialidades ou a levanza do Xulgado de Instrución. Este sistema non sempre garante a asistencia ao Xuízo Oral do Fiscal especialista, aínda que é notorio o esforzo dos Fiscais Delegados para, nestes casos, transmitir instrucións ao Fiscal non especialista sobre as cuestións complexas que se puidesen expor na vista.

O sistema de despacho de asuntos de forma exclusiva e excluínte é minoritario por razón da escaseza de persoal nas distintas Fiscalías. Con todo, é o óptimo, xa que a dedicación exclusiva implica un maior grao de especialización e a oportunidade de dar un maior impulso procesual a estes asuntos e reducir o seu pendencia.

Como se fixo constar en anos anteriores, esta Unidade observa con gran preocupación que uno dos constantes problemas referidos polos Fiscais Delegados nas súas memorias é a dificultade para coñecer os procedementos de Sinistralidade Laboral que se incoaron nos Xulgados. Non deixa de sorprender que sigan saíndo á luz (aínda que en menor medida) procedementos antigos, o cal pon de manifesto a necesidade de dotación de ferramentas informáticas que permitan o acceso do Fiscal aos datos dos Órganos Xudiciais para o debido seguimento e control dos procedementos. Así o destaca o Fiscal Delegado de Barcelona, sinalando que o problema se dá, basicamente, nos procedementos instruídos polos Xulgados da Provincia, sendo frecuentes os casos nos que a Sección ten coñecemento das causas cando se atopan moi avanzadas no seu estado de tramitación ou cando finalizou o prazo de instrución.

Consideramos dende esta Unidade que esta situación é particularmente grave á vista do art. 324 LECrim, tendo en conta que non permite facer un seguimento dos procedementos: en ocasións, os Xulgados Decanos non comunican ao Fiscal o Xulgado de Instrución ao que se repartiu a denuncia interposta por aquel, nin o número de Dilixencias Previas asignadas; noutras, a causa remítese a Fiscalía seis meses despois da súa incoación, co cal, non cabe xa solicitar a declaración de complexidade; existen casos nos que non se notifican os autos declarando a complexidade da causa. En concreto, a situación descrita polo Fiscal Delegado de Barcelona é tremendamente preocupante: resulta constante o goteo de procedementos da especialidade, sobre todo de Xulgados da Provincia dos que a Sección non tivo coñecemento e nos que se deixou transcorrer o prazo de instrución sen interesar a declaración de complexidade. Manifesta que dita circunstancia supón un problema de primeira magnitude, posto que o criterio maioritario das seccións penais da Audiencia Provincial de Barcelona é que as dilixencias de investigación acordadas fóra de prazo carecen de valor para os efectos de fundamentar o auto do art. 779.1.4 LECrim (seguindo o criterio sentado no acordo non xurisdicional do 20 de outubro de 2017). Problemática que, unha vez máis, complícase coas limitacións do sistema informático, que dificulta a identificación dos procedementos.

En definitiva, a maioría dos Fiscais Delegados describen a mesma situación, sen que caiba atisbar unha solución que facilite a tarefa de controlar os procedementos da especialidade.

b) Relacións coa Inspección de Traballo

Continúa sendo a Instrución 1/2007, do 28 de febreiro, da Dirección Xeral de Traballo e Seguridade Social, sobre afondamento nas relacións entre a Inspección de Traballo e a Fiscalía Xeral do Estado en materia de ilícitos penais contra a Seguridade Social, o eixo sobre o que se desenvolven sa relacións entre ambos os órganos e, por tanto, pedra angular da loita contra a sinistralidade laboral.

A Instrución 1/2007 pivota sobre un intercambio de información entre a Inspección de Traballo e as Fiscalías, e é ese fluír bidireccional de datos o que se reflicte nos cadros que se plasman a continuación, o que dá conta das boas relacións entre ambos os organismos. En primeiro lugar, abórdanse as cifras referentes ao número de comunicacións de infraccións en materia de prevención de riscos laborais en caso de accidentes mortais, lesións moi graves, lesións graves e aquelas que deron lugar a paralizacións da actividade. O seguinte cadro debuxa a actuación durante o ano 2018:

Asuntos comunicados ao Ministerio Fiscal

Ano 2018

Expedientes remitidos

N.º Infracc. accidentes de traballo graves ou moi graves

N.º Infracc. accidentes de traballo mortais

Paralizacións

1.211

281

82

8

 

Os seguintes datos desagregan os números anteriores en relación aos expedientes remitidos ao Ministerio Fiscal:

Asuntos comunicados

2018

Infraccións moi graves.

11

Infraccións maternidade.

0

Infraccións menores.

3

Infraccións traballadores sensibles a determinados riscos.

0

Infraccións graves con incumprimentos reiterados de empresas.

3

Infraccións graves de condutas sistematicamente incumpridoras de empresas….

2

Infraccións graves por inobservancias graves de incumprimentos de propostas S.P.

4

Paralizacións.

8

Infraccións por accidentes de traballo mortais.

82

Infraccións por accidentes de traballo graves e moi graves.

281

Total casos apartados a) a g) da Instrución 1/2007.

394

Asuntos distintos aos anteriores comunicados ao MF por ITSS-Apartado i).

38

Expedientes remitidos pola ITSS a petición previa do MF o do Órgano Xudicial-Apartado h).

779

Totais.

1.211

 

 

A continuación, exhíbese a estatística comparativa cos datos do ano 2017:

Táboa comparativa 2017-2018 expedientes remitidos ao Ministerio Fiscal

Asuntos Comunicados

2017

2018

% 17/18

Infraccións moi graves en PRL

5

11

120 %

Infraccións maternidade PRL

0

0

Infraccións menores PRL

0

3

Infraccións traballadoras sensíbeis a determinados riscos PRL

0

0

Infraccións graves con incumprimentos reiterados de empresas PRL

3

3

0,0 %

Infraccións graves de conductas sistematicamente incumpridoras de empresas PRL

2

2

0,0 %

Infraccións graves por inobservancia grave de incumprimentos de propostas SP PRL

3

4

33,3 %

Paralizacións

9

8

-11,1 %

Infraccións por accidentes de traballo mortais…

57

82

43,9 %

Infraccións por accidentes de traballo graves e moi graves

251

281

12,0 %

Asuntos distintos aos anteriores comunicados ao MF (dende 2016) a iniciativa da ITSS

48

38

-20,8 %

Informes a petición do MF (a partir do 2016)

811

779

-3,9 %

Totais

1.189

1.211

1,85 %

 

Toda a información fornecida pola Inspección de Traballo é avaliada polo Ministerio Fiscal en aras a determinar se as infraccións administrativas comunicadas exceden o limiar da liña divisoria co ilícito penal. O seguinte cadro recolle os criterios acollidos polo Ministerio Fiscal, aínda que pode ocorrer que non se comunicaron todas elas, á vez que hai que considerar que certo número de expedientes remitidos dimanan de peticións dirixidas polos órganos xudiciais.

Medidas adoptadas polo Ministerio Fiscal en relación aos asuntos remitidos

Ano 2018

Asuntos arquivados por inexistencia de responsabilidade.

53

Exercicio de accións penais.

N.º accidentes de traballo ou enfermidades profesionais

N.º delito de risco

Delito de risco e homicidio

Exercicio de accións penais.

43

1

12

 

 

Por Comunidades Autónomas as cifras arroxadas son as seguintes:

 

2018

2018

2018

2018

2017

2017

2017

2017

CCAA

Remisión ao MF. Casos tasados (*)

Asuntos distintos comunic. ITSS

Informes solicitados MF

Total (**)

Remisión ao MF. Casos tasados (*)

Asuntos distintos comunic. ITSS

Informes solicitados MF

Total (**)

Andalucía

107

16

164

287

89

8

172

269

Aragón

11

2

0

13

8

1

5

14

Asturias

1

0

0

1

2

0

0

2

Baleares

7

0

8

15

0

0

0

0

Canarias

0

0

41

41

2

0

53

55

Cantabria

4

0

0

4

4

4

0

8

Castela a Macha

15

3

7

25

27

1

31

59

Castela-León (*)

23

6

216

245

27

5

170

202

Cataluña

22

1

75

98

31

0

174

205

Comunidade Valenciá

42

0

46

88

16

7

30

53

Estremadura

4

2

40

46

0

0

35

35

Galiza

29

2

75

106

33

9

47

89

A Rioxa

0

0

0

0

0

4

0

4

Madrid

95

0

106

201

69

0

90

159

Murcia

26

0

0

26

11

0

0

11

Navarra

4

0

1

5

5

0

4

9

País Vasco

4

6

0

10

6

8

0

14

Ceuta

0

0

0

0

0

0

0

0

Melilla

0

0

0

0

0

1

0

1

Total

394

38

779

1.211

330

48

811

1.189

 

Comparativa por Comunidades Autónomas das remisións ao MF no binomio 2017-2018: 

CCAA

2017

2018

Comparativa

 

Total remisións

Total remisións

 

Andalucía

269

287

+ 6,69 %

Aragón

14

13

-7,14 %

Asturias

2

1

-50 %

Baleares

0

15

+1.500 %

Canarias

55

41

-25,45 %

Cantabria

8

4

-50 %

Castela a Mancha.

59

25

-57,62 %

Castela-León

202

245

+21,28 %

Cataluña

205

98

-52,19 %

C. Valenciá

53

88

+66,03 %

Estremadura

35

46

+31,42 %

Galiza

89

106

+19,10 %

A Rioxa

4

0

-400 %

Madrid

159

201

+26,41 %

Murcia

11

26

+136,36 %

Navarra

9

5

-44,44 %

País Vasco

14

10

-28,57 %

Ceuta

0

0

Melilla

1

0

-100 %

Total

1.189

1.211

+1,85 %

 

Seguidamente, obsérvase a evolución que tivo lugar en relación aos expedientes remitidos ao Ministerio Fiscal en cumprimento do establecido na Instrución 1/2007 dende o ano 2012:

Asuntos Comunicados

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

Infraccións moi graves.

15

7

-53,3 %

13

85,7 %

16

23,0 %

9

-43,7 %

5

-44,4 %

11

120 %

Infraccións maternidade

3

0

0

0

1

0

0

Infraccións menores.

4

1

-75,0 %

0

0

0

0

0

Infraccións traballadores sensíbeis a determinados riscos.

3

0

3

0

0

0

0

Infraccións graves con incumprimentos reiterados en las empresas.

13

24

84,62 %

14

-41,6 %

5

-64,2 %

2

-60,0 %

3

50,0 %

3

0,0 %

Infraccións graves de condutas sistematicamente incumpridoras das empresas.

24

39

62,5 %

26

-38,3 %

3

-88,4 %

9

200 %

2

-77,7 %

2

0,0 %

Infraccións graves por inobservancia grave de incumprimentos de propostas.

5

6

20,0 %

7

16,6 %

0

1

3

4

33,3 %

Paralizacións

16

21

31,2 %

19

-9,5 %

12

-36,8 %

8

-33,3 %

9

12,5 %

8

-11,1 %

Infraccións por accidentes de traballo mortais.

103

81

-21,1 %

64

-20,9 %

59

-7,8 %

76

28,8 %

57

-25,0 %

82

43,8 %

Infraccións por accidentes de traballo graves e moi graves.

406

251

-38,1 %

248

-1,2 %

355

43,1 %

221

-37,7 %

251

13,5 %

281

11,9 %

Asuntos distintos aos anteriores comunicados ao MF (dende 2016), a iniciativa da ITSS.

482

542

12,45 %

525

-3,1 %

428

-18,8 %

74

48

-35,1 %

38

-20,8 %

Informes a petición do MF (a partir de 2016).

 

 

 

 

699

811

16,0 %

779

-3,9 %

Totais.

1.074

972

-9,5 %

919

-5,4 %

879

-4,3 %

1.103

25,4 %

1.189

7,8 %

1.211

1,8 %

 

O estudo das cifras recollidas no anterior cadro advera a senda crecente que xa se iniciou no ano 2016 tras uns anos nos que as comunicacións descendían de forma paulatina e continuada. Obviamente, este incremento reflíctese nos apartados máis significativos; así, en canto aos accidentes mortais no ano 2018, producíronse 82 comunicacións, cifra que mesmo supera a de 2013, que foron 81 e aínda lonxe dos 103 do ano 2012, pero moi por encima dos 57 do pasado ano. Os accidentes graves e moi graves increméntanse respecto ao 2017.

Nun último, pero non por iso menos significativo parágrafo, hai que facer referencia ás fluídas relacións existentes entre a Inspección de Traballo e a Unidade Especializada de Sinistralidade Laboral. En consonancia, coa bondade das devanditas relacións, tivo lugar o

pasado 11 de decembro de 2018 unha reunión entre representantes do Organismo Estatal Inspección de Traballo e Seguridade Social e esta Unidade Especializada coa finalidade de iniciar os traballos preparatorios para a elaboración dun Convenio de actuación conxunta entre a Inspección de Traballo e a Fiscalía Xeral do Estado para a loita contra a precariedade laboral e, en concreto, para a detección dos delitos contra a seguridade social e os dereitos dos traballadores. O 22 de febreiro de 2019 tivo lugar unha segunda reunión e espérase que os traballos continúen durante o 2019.

4 Datos Estatísticos. Evolución. Valoración crítica

4.1 Evolución da sinistralidade no ámbito penal segundo os datos estatísticos

Como cada ano, neste apartado ponse de manifesto que existen numerosas disfuncións entre os datos introducidos no programa Fortuny e os datos «reais» manexados por algúns Fiscais. Así, en ocasións os Fiscais advirten sobre a escasa fiabilidade dos mesmos, pois comproban que naqueles supostos nos que o Fiscal procedeu a elaborar o seu «propio rexistro manual» de causas, estas non coinciden cos datos recolleitos en Fortuny.

O problema iníciase cando non se introducen de forma correcta os datos dos procedementos relativos a Sinistralidade Laboral no sistema informático. A introdución dos datos realízase polos funcionarios das distintas Fiscalías, sendo o habitual que non exista un funcionario dedicado en exclusiva á especialidade. Ou ben, no Xulgado de Instrución se rotula a causa baixo un título que non se corresponde co Delito Contra os Dereitos dos Traballadores e, por tanto, cando se remite a causa a Fiscalía, o funcionario correspondente non detecta o erro. Así, obsérvase que algunhas lesións que se derivan dun accidente laboral non se rexistran como tales, homicidios imprudentes derivados dun accidente laboral rexístranse en categorías diferentes á de Sinistralidade Laboral e, finalmente, no apartado dos delitos de risco, compútanse feitos nos que si se produciu un resultado lesivo.

A estatística, segundo programa Fortuny, sobre os procedementos da especialidade de Sinistralidade Laboral incoados no ano 2018 é a seguinte:

Infraccións

Año 2017

2018

Diferencia

Homicidios por imprudencia

190

152

-38

Lesións por accidente

12.485

11.461

-1.024

Delito de risco (art. 316 e 317 CP)

1.366

532

-834

Morte accidente laboral, falta imprudencia leve (art. 621.2 CP) 

1

0

-1

Lesións en accidente, falta imprudencia grave (art. 621.1CP)

1

10

+9

Lesións en accidente, falta de imprudencia leve (art. 621.3 CP)

396

552

+156

Delito leve. Morte por imprudencia

2

0

-2

Delito leve. Lesións por imprudencia

157

51

-106

 

4.1.1 Procedementos incoados por homicidio en accidente laboral

Do estudo do cadro anterior obsérvase un importante descenso nas incoacións de procedementos por homicidio en accidente laboral, debido a que descenderon en 38. Así no ano 2017 ascenderon a 190, en tanto que no ano 2018 alcanzaron os 152 procedementos.

Cabe sinalar que os Fiscais Delegados teñen que remitir, en canto teñen coñecemento dos mesmos, comunicación dos accidentes mortais a esta Unidade Especializada, que leva un rexistro dos mesmos e, ademais, procede a abrir a correspondente carpetilla de seguimento na que se fan constar os datos do accidente, Xulgado de Instrución, número de Dilixencias Previas e Fiscal asignado. No ano 2018 se teñen remitido a esta Unidade 61 comunicacións de accidentes mortais.

Por outra banda, é necesario mencionar que no capítulo III, apartado 2.2 da presente Memoria recóllese o número de accidentes mortais computados na estatística do Ministerio de Emprego e Seguridade Social do ano 2018 acaecidos durante a xornada de traballo, que ascenderon a 506, en tanto que no ano 2017 ascenderon a 484.

A explicación pola discrepancia entre a estatística da FXE e a do Ministerio de Emprego e Seguridade Social estriba en que a estatística da FX

E nútrese dos datos proporcionados pola Unidade de Apoio e que se refiren ás causas incoadas por homicidio por imprudencia en accidente laboral nos Xulgados de Instrución, isto é, posibles condutas punibles. A estatística do Ministerio de Emprego, con todo, ademais de incluír as categorías de caída en altura, atrapamentos, golpes, etc., e que adoitan dar lugar á incoación de Dilixencias Previas de Procedemento Abreviado, tamén inclúe os falecementos que poidan producirse en xornada de traballo, pero sen relación con posibles condutas punibles (infartos, derrames cerebrais, etc.), así como falecementos que se producen por accidentes de tráfico –transporte por estrada–, os cales non dan lugar á incoación de dilixencias previas por delito de homicidio por accidente laboral.

4.1.2 Procedementos incoados por lesións en accidente laboral

Tamén se observa un descenso nas causas incoadas por lesións en accidente laboral. Así como no ano 2017 incoáronse 12.485 causas, no ano 2018 incoáronse 11.461, isto é, 1.024 menos.

4.1.3 Procedementos incoados por delito de risco

Novamente hai que poñer de manifesto que os datos que se plasman neste apartado deben ser valorados con certa cautela, tendo en conta que, na gran maioría dos casos, a situación de risco grave á que se expoñen os traballadores materialízase nun resultado lesivo, sendo minoría os escritos de acusación que unicamente acusan do delito de risco dos arts. 316 a 318 do CP. A disfunción nas cifras habería que buscala, unha vez máis, na falta de precisión da rotulación da causa ao rexistrala (en moitas ocasións dende o Xulgado de Instrución). Con todo, segundo os datos achegados, diminuíron en 834 incoacións por delito de risco.

4.1.4 Procedementos incoados por falta

Chama a atención que se siga incluíndo neste capítulo a categoría de incoacións por falta de imprudencia grave (10 incoacións) e incoacións por falta de imprudencia leve (552), tendo en conta que ditas faltas foron derrogadas pola O 1/15, 30 marzo, polo que só cabería concluír que é debido a erros na rotulación de procedementos da nosa especialidade.

4.1.5 Procedementos incoados como delito leve

Na categoría de delito leve por morte por imprudencia non consta rexistrada causa algunha, en tanto que no ano 2017 foron dúas causas.

Na categoría de delito leve por lesións imprudentes obsérvase un descenso de causas incoadas: 51 no ano 2018 fronte a 157 do ano 2017, isto é, 106 incoacións menos.

4.1.6 Causas pendentes nos Xulgados de Instrución

Causas pendentes

Ano 2017

Ano 2018

Diferencia

Homicidio en accidente laboral

313

213

-100

Lesións en accidente laboral

1.756

1.571

-185

Risco sen resultado lesivo

357

233

-124

Constátase a tendencia descendente comentada nos apartados anteriores. Así, nas causas pendentes por homicidio en accidente laboral, constan rexistradas 213 causas fronte ás 313 do ano anterior, o que supón un descenso de 100 causas.

En canto ás causas pendentes por lesións en accidente laboral, diminuíron en 185.

Polo que se refire aos procedementos por delito de risco, consta un descenso de 124 causas rexistradas respecto do ano 2017. A este respecto cabe traer a colación o manifestado no apartado de infraccións relativas á sinistralidade laboral por delito de risco sobre a falta de exactitude dos datos rexistrados.

4.1.7 Dilixencias de Investigación incoadas polo Ministerio Fiscal

Dilixencias de investigación

Ano 2017

Ano 2018

Diferencia

Incoadas

823

999

+176

Arquivadas

643

816

+173

Denuncia ou querela

200

239

+39

En trámite

82

74

-8

Neste apartado compróbase un importante aumento. A maior parte das Dilixencias de Investigación incóanse polo Ministerio Fiscal sobre a base das propostas de actas de infracción remitidas pola Inspección de Traballo, basicamente, nos casos de paralizacións da actividade por existencia de risco grave e inminente para a vida e integridade dos traballadores; e, en menor medida, por remisión de atestados policiais e denuncias de sindicatos ou particulares. No ano 2018 incoáronse 999 fronte ás 823 Dilixencias do ano 2017, isto é, 176 incoacións máis. Das 999 dilixencias presentáronse 239 denuncias. Ademais, arquiváronse 816 e 74 dilixencias seguen aínda en tramitación.

Para máis información: ligazón á memoria da fiscalía en materia de sinistralidade laboral (pax. 762-790)

Empregamos cookies de terceiros para xenerar estatísticas da audiencia (GOOGLE ANALITICS), para o traductor de idiomas (GOOGLE), acollido a “Privacy Shield”.
Se continuas navegando estarás aceitando o seu emprego. Aceptar | Mais información
Confederación Intersindical Galega - Miguel Ferro Caaveiro 10, Santiago de Compostela Versión anterior da páxina Foros Biblioteca Privacidade RSS